Porażenie mózgowe jest formą niepełnosprawności fizycznej trwającą całe życie, która ma wpływ na poruszanie się oraz postawę ciała. Wynika z trwałego, niepostępującego uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium rozwoju dziecka. Może nasilać się wraz z wiekiem, przybierać różne formy i mieć wpływ na różne części ciała. Dlatego każda osoba zmagająca się z MPD prezentuje inną jego postać. U osób z mózgowym porażeniem zaburzony jest chód, siedzenie, często również sprawność manualna. Pojawiają się także inne problemy fizyczne i poznawcze. Jest to najczęstsza niepełnosprawność ruchowa w okresie dzieciństwa, która dotyczy 17 milionów osób na świecie.

Porażenie mózgowe dzieli się na 4 postacie, w zależności od objawów. Klasyfikacje te odzwierciedlają obszary mózgu, które są uszkodzone. Najbardziej powszechną formą jest postać spastyczna (80-90%). Wynika z urazu kory ruchowej i występuje w niej sztywność oraz napięcie w mięśniach. Postać ataktyczna charakteryzuje się chwiejnymi ruchami. Wpływa na równowagę oraz poczucie umiejscowienia w przestrzeni, a powstaje na skutek uszkodzenia móżdżku. Mimowolne ruchy, takie jak dystonia, atetoza oraz/lub pląsawica, występują w postaci dyskinetycznej i wynikają z uszkodzenia zwojów podstawy. Ostatnim w klasyfikacji jest rodzaj mieszany, który łączy ze sobą dwa typy zaburzeń napięcia mięśniowego, np. spastyczność i dystonię.

Porażenie mózgowe może mieć wpływ na różne części ciała. Wyróżnia się:

• Kwadriplegię – porażenie czterokończynowe spastyczne/obustronne – porażone są nogi i ręce, a często również mięśnie tułowia, twarzy lub ust;
• Diplegię – porażenie kończyn dolnych spastyczne/obustronne – porażone są obydwie nogi, a ręce w mniejszym stopniu;
• Hemiplegię – porażenie połowicze spastyczne/jednostronne – porażona jest jedna strona ciała (noga lub ręka).

Umiejętności motoryki dużej (np. siedzenie lub chodzenie) u dzieci oraz młodzieży z porażeniem mózgowym można podzielić na 5 różnych poziomów, używając narzędzia pod nazwą Gross Motor Function Classification System (GMFCS) (System Klasyfikacji Funkcji Motoryki Dużej) opracowanej przez CanChild w Kanadzie:

Poziomi I – dziecko chodzi bez ograniczeń,
Poziom II – dziecko chodzi z ograniczeniami,
Poziom III – dziecko chodzi z użyciem ręcznego przyrządu,
Poziom IV – dziecko samodzielnie porusza się z ograniczeniami, może korzystać z urządzenia elektrycznego,
Poziom V – dziecko jest wożone ręcznym wózkiem inwalidzkim.

Uwzględnienie obecnego poziomu umiejętności motoryki dużej pozwala na dobór najlepszej dla konkretnej osoby metody leczenia i fizjoterapii.

MPD towarzyszy wiele zaburzeń. Wśród osób z tym zaburzeniem:

1 z 3 osób z MPD nie chodzi,
1 z 4 osób z MPD nie mówi,
1 z 4 osób z MPD ma zaburzenia zachowania,
1 z 10 osób z MPD ma zaburzenia widzenia,
1 z 5 osób z MPD ma problemy ze ślinieniem się,
1 z 2 osób z MPD ma niepełnosprawność intelektualną,
2 z 4 osób z MPD ma problem z trzymaniem mocz,
1 z 4 osób z MPD ma epilepsję,
3 z 4 osób z MPD doświadcza bólu,
1 z 5 osób z MPD ma zaburzenia snu.

Diagnozując mózgowe porażenie, należy zadać następujące pytania:

Czy występują czynniki ryzyka MPD?

Do czynników zwiększających ryzyko mózgowego porażenia należą:

• Zaburzenia tarczycy
• Zatrucie ciążowe/stan przedrzucawkowy
• Krwawienia
• Infekcje
• IUGR
• Nieprawidłowości łożyska
• Ciąża mnoga
• Wcześniactwo
• Encefalopatie okołoporodowe

Czy u niemowlaka rozwój motoryczny jest nieprawidłowy?

• Wiek: < 20 tyg. (skorygowany) – wykonuje się ocenę globalnych wzorców ruchowych Prechtl’a (95% przewidywalności); nasilenie zaburzenia pomaga przewidzieć
Hammersmith Neonatal Neurological Examination (HNNE).
• Wiek: 6-12 miesiąc – wykonuje się Developmental Assesment of Young Children (DAYC) (83% przewidywalności), a także Hammersmith Infant Neurological Examination (HINE) (90% przewidywalności).

Czy u noworodka neuroobrazowanie jest nieprawidłowe?

% wszystkich osób, które mają MPD i wykazują nieprawidłowe neuroobrazownie:

• Leukomalacja okołokomorowam – 19%
• Wady rozwojowe mózgu – 11%
• Udar – 11%
• Uszkodzenie istoty szarej – 22%
• Krwawienie wewnątrzczaszkowe – 3%
• Infekcja – 2%
• Nieokreślone – 19%
• Prawidłowe – 13%

Bez leczenia interdyscyplinarnego stan fizyczny osoby z porażeniem mózgowym może się pogorszyć. MPD prawie zawsze towarzyszy szereg innych schorzeń, które mogą prowadzić do niepełnosprawności w takim stopniu jak stan fizyczny. Dlatego należy je wcześnie rozpoznać i leczyć, np. regularnie prześwietlać biodra, aby zauważyć ich zwichnięcie, wcześnie rozpocząć wspomaganie mowy czy zastosować odpowiednie metody kontroli bólu. W Paley European Institute pracują najlepsi ortopedzi, fizjoterapeuci i protetycy, którzy zajmują się kompleksowym leczeniem osób z mózgowym porażeniem.