Mózgowe porażenie dziecięce jest formą niepełnosprawności fizycznej trwającą całe życie, która ma wpływ na poruszanie się oraz postawę ciała. Wynika z trwałego, niepostępującego uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium rozwoju dziecka. Może nasilać się wraz z wiekiem, przybierać różne formy i mieć wpływ na różne części ciała. Dlatego każda osoba zmagająca się z MPD prezentuje inną jego postać. U osób z dziecięcym porażeniem mózgowym zaburzony jest chód, siedzenie, często również sprawność manualna. Pojawiają się także inne problemy fizyczne i poznawcze. Jest to najczęstsza niepełnosprawność ruchowa w okresie dzieciństwa, która dotyczy 17 milionów osób na świecie.
Mózgowe porażenie dziecięce – objawy
Mózgowe porażenie dziecięce ze względu na objawy dzieli się na 4 postacie. Klasyfikacje te odzwierciedlają obszary mózgu, które są uszkodzone. Najbardziej powszechną formą jest postać spastyczna (80-90%). Wynika z urazu kory ruchowej i występuje w niej sztywność oraz napięcie w mięśniach. Postać ataktyczna charakteryzuje się chwiejnymi ruchami. Wpływa na równowagę oraz poczucie umiejscowienia w przestrzeni, a powstaje na skutek uszkodzenia móżdżku. Mimowolne ruchy, takie jak dystonia, atetoza oraz/lub pląsawica, występują w postaci dyskinetycznej i wynikają z uszkodzenia zwojów podstawy. Ostatnim w klasyfikacji jest rodzaj mieszany, który łączy ze sobą dwa typy zaburzeń napięcia mięśniowego, np. spastyczność i dystonię.
Mózgowe porażenie dziecięce może mieć wpływ na różne części ciała. Wyróżnia się:
- Kwadriplegię – porażenie czterokończynowe spastyczne/obustronne – porażone są nogi i ręce, a często również mięśnie tułowia, twarzy lub ust;
- Diplegię – porażenie kończyn dolnych spastyczne/obustronne – porażone są obydwie nogi, a ręce w mniejszym stopniu;
- Hemiplegię – porażenie połowicze spastyczne/jednostronne – porażona jest jedna strona ciała (noga lub ręka).
Umiejętności motoryki dużej (np. siedzenie lub chodzenie) u dzieci oraz młodzieży z porażeniem mózgowym można podzielić na 5 różnych poziomów, używając narzędzia pod nazwą Gross Motor Function Classification System (GMFCS – System Klasyfikacji Funkcji Motoryki Dużej) opracowanej przez CanChild w Kanadzie:
• Poziomi I – dziecko chodzi bez ograniczeń,
• Poziom II – dziecko chodzi z ograniczeniami,
• Poziom III – dziecko chodzi z użyciem ręcznego przyrządu,
• Poziom IV – dziecko samodzielnie porusza się z ograniczeniami, może korzystać z urządzenia elektrycznego,
• Poziom V – dziecko jest wożone ręcznym wózkiem inwalidzkim.
Uwzględnienie obecnego poziomu umiejętności motoryki dużej pozwala na dobór metody leczenia najlepszej dla konkretnej osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym i zastosowanie rehabilitacji.
MPD towarzyszy wiele zaburzeń. Wśród osób z tym zaburzeniem:
• 1 z 3 osób z MPD nie chodzi,
• 1 z 4 osób z MPD nie mówi,
• 1 z 4 osób z MPD ma zaburzenia zachowania,
• 1 z 10 osób z MPD ma zaburzenia widzenia,
• 1 z 5 osób z MPD ma problemy ze ślinieniem się,
• 1 z 2 osób z MPD ma niepełnosprawność intelektualną,
• 2 z 4 osób z MPD ma problem z trzymaniem mocz,
• 1 z 4 osób z MPD ma epilepsję,
• 3 z 4 osób z MPD doświadcza bólu,
• 1 z 5 osób z MPD ma zaburzenia snu.
Diagnozując mózgowe porażenie, należy zadać następujące pytania.
Czy występują czynniki ryzyka MPD?
Do czynników zwiększających ryzyko dziecięcego porażenia mózgowego należą:
- zaburzenia tarczycy,
- zatrucie ciążowe/stan przedrzucawkowy,
- krwawienia,
- infekcje,
- IUGR,
- nieprawidłowości łożyska,
- ciąża mnoga,
- wcześniactwo,
- encefalopatie okołoporodowe.
Czy u niemowlaka rozwój motoryczny jest nieprawidłowy?
• Wiek: < 20 tyg. (skorygowany) – wykonuje się ocenę globalnych wzorców ruchowych Prechtl’a (95% przewidywalności); nasilenie zaburzenia pomaga przewidzieć
Hammersmith Neonatal Neurological Examination (HNNE).
• Wiek: 6-12 miesiąc – wykonuje się Developmental Assesment of Young Children (DAYC) (83% przewidywalności), a także Hammersmith Infant Neurological Examination (HINE) (90% przewidywalności).
Czy u noworodka neuroobrazowanie jest nieprawidłowe?
% wszystkich osób, które mają MPD i wykazują nieprawidłowe neuroobrazownie:
• leukomalacja okołokomorowam – 19%,
• wady rozwojowe mózgu – 11%,
• udar – 11%,
• uszkodzenie istoty szarej – 22%,
• krwawienie wewnątrzczaszkowe – 3%,
• infekcja – 2%,
• nieokreślone – 19%,
• prawidłowe – 13%.
Mózgowe porażenie dziecięce bez leczenia interdyscyplinarnego może przyczynić się pogorszenia stanu fizycznego. MPD prawie zawsze towarzyszy szereg innych schorzeń, które mogą prowadzić do niepełnosprawności w takim stopniu jak stan fizyczny. Dlatego należy je wcześnie rozpoznać i leczyć, np. regularnie prześwietlać biodra, aby zauważyć ich zwichnięcie, wcześnie rozpocząć wspomaganie mowy czy zastosować odpowiednie metody kontroli bólu. W Paley European Institute naszą specjalnością jest ortopedia dziecięca i fizjoterapia, dzięki czemu oferujemy kompleksowe leczenie osób z mózgowym porażeniem dziecięcym.
