Zabawa to nieodłączny i istotny element dzieciństwa. Wydawać by się mogło, że to sama przyjemność i sposób na miłe spędzenie wolnego czasu. Intuicyjnie wiemy, że zabawa jest ważna w życiu dziecka, jednak wciąż rzadko kojarzymy ją z nauką. A oprócz tego, że pomaga przyjemnie spędzić czas, to jest również intensywną pracą!

 

Co więcej, zabawa występuje nie tylko u ludzi, ale również u zwierząt. Poprzez naśladowanie starszych ludzkie lub zwierzęce maluchy uczą się radzić sobie w świecie i nabywają niezbędne umiejętności. Zabawa pomaga dzieciom zrozumieć, odkrywać i porządkować świat. Oswaja lęki i niepokoje, a także odgrywa ważną rolę w budowaniu obrazu siebie oraz nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi. Uczy organizować sobie czas oraz pielęgnować kreatywność, jak również wspomaga rozwój fizyczny. Jej brak utrudnia rozwój wyobraźni i zakłóca rozwój społeczny i emocjonalny.

Zabawa jest wspaniałym środkiem łagodzącym odczuwany stres. Pozbawienie dziecka możliwości zabawy spowalnia proces regulowania emocji i dochodzenia do równowagi.

Największe korzyści dzieci odnoszą ze spontanicznej zabawy, która nie jest prowadzona lub modyfikowana przez dorosłych. Wtedy też mogą najpełniej z niej korzystać.

Ostatnich kilkanaście lat to okres, w którym spontaniczna zabawa zostaje wypierana przez zorganizowane zajęcia. One również są potrzebne, należy jednak pamiętać, aby w planie dnia dziecka znalazł się czas na swobodną aktywność, którą dziecko może poprowadzić według własnych potrzeb, zainteresowań oraz stanu emocjonalnego, w jakim się znajduje.

Obserwując małe dzieci, często możemy natrafić na obrazek, gdzie maluch z zapałem i energią bawi się przedmiotami codziennego użytku, a już najchętniej – kartonem po zakupach. Dzieci chętnie sięgają po takie sprzęty, bo mogą puścić wodze fantazji i tworzyć własne historie. Gotowe zabawki wyglądają pięknie i mają wiele różnorakich funkcji – okazuje się jednak, że dzieci wybierają prostotę, bo to ona pozwala im na ciekawą zabawę. Między innymi dlatego tak często zdarza się, że skrupulatnie wybierane zabawki leżą smętnie w kącie i po pierwszej, acz krótkiej, fali zachwytu przestają interesować dziecko. W gruncie rzeczy jest to pozytywna wiadomość, ponieważ nie potrzebujemy drogich i wyszukanych zabawek, aby dziecko dobrze się rozwijało i spędzało czas na kreatywnej zabawie. Często w tym celu wystarczy właśnie wcześniej wspomniany karton, folia bąbelkowa, kilka gałązek zebranych podczas spaceru i łyżka, którą można uderzać w garnek.

Aby poznać lepiej dziecięcy świat i to, co obecnie dzieje się w ich życiu, warto co jakiś czas dołączyć do zabawy i wejść w rolę zaproponowaną przez dziecko. To również świetna okazja do tego, aby pomóc dziecku oswoić lęki, z którymi się zmaga. Angażując się w odgrywanie ról, pokazujemy dziecku, jak może radzić sobie z trudnościami. Dzięki temu mamy również okazję dowiedzieć się, co maluch myśli o pewnych sprawach i w jaki sposób je rozumie. Za pomocą zabawy możemy przygotować dziecko do nadchodzących zmian w jego życiu. Pokazując cały proces pobytu w szpitalu i leczenia przy użyciu pluszaków, klocków, samochodzików czy innych ulubionych zabawek dziecka, w łagodny sposób wprowadzamy go w temat oraz dajemy szansę na zadawanie pytań.

W zabawie dziecko ma możliwość uporządkowania informacji i zrozumienia ich, dzięki czemu nadchodzące wydarzenie przestaje być aż tak przerażające. W przypadku dzieci, które tymczasowo lub na stałe nie mogą poruszać się tak jak rówieśnicy, a dodatkowo stale mają wykonywać polecenia (czy to w domu, czy u lekarza, czy podczas fizjoterapii) może pojawić się poczucie bezradności, ale też złość spowodowana brakiem kontroli nad tym, co chcą i mogą robić. Tutaj również pomocna może okazać się zabawa, w której dowodzenie oddajemy dziecku tak, aby mogło poczuć, że w jakimś obszarze swojego życia może samodzielnie o sobie decydować i wybierać. Takie poczucie sprawstwa może przełożyć się na lepsze i spokojniejsze funkcjonowanie w życiu codziennym, kiedy ten wybór i sprawstwo są ograniczone.

Dzieci, które z różnych przyczyn, mają ograniczoną aktywność fizyczną, narażone są na zwiększony poziom stresu. Nie mogą rozładować napięcia w ruchu, więc napięcie gromadzi się w ciele. Warto więc zachęcać dziecko do zabawy oraz dołączyć do niej, kiedy potrzebuje naszego wsparcia. Irytacja, zdenerwowanie i frustracja często są widoczne w zabawie – dziecko próbuje w ten sposób poradzić sobie z tym, czego doświadcza. Może to objawiać się odgrywaniem agresywnych scenek. Pozwólmy na to dziecku. Dopóki w zabawie nie krzywdzi siebie lub innych osób, niech ma możliwość przepracowania swoich zmartwień w bezpiecznych warunkach zabawy.

Kiedy tylko możemy, zachęcajmy dzieci do zabawy na dworze. Ekspozycja na światło słoneczne (nawet w pochmurny dzień) pozytywnie wpływa nie tylko na samopoczucie, ale również reguluje cykl snu i czuwania. Dodatkowo kontakt z naturą działa kojąco i uspokajająco na układ nerwowy, a ponadto inspiruje do zabawy przedmiotami, które znajdziemy wokół nas.

Bawiąc się wspólnie z dzieckiem, dajemy mu jasny sygnał, że jest dla nas ważne i chcemy spędzać z nim czas. W ten sposób umacniamy wzajemne więzy i budujemy poczucie bezpieczeństwa oraz poczucie własnej wartości u dziecka.

Źródło wiedzy i inspiracji, dzięki którymemu powstał ten artykuł:

Wang S., Aamodt S. (2012), Play, Stress, and the Learning Brain, Cerebrum