Każdego dnia miliony dzieci na świecie odczuwają lęk. Przeprowadzka, pojawienie się rodzeństwa, konflikty w domu i szkole, izolacja lub problemy ze zdrowiem - to tylko niektóre z czynników wpływających na samopoczucie młodych ludzi.

Lęk przed chorobą, igłami, bólem lub zabiegiem chirurgicznym pojawia się dosyć często. Może być spowodowany przykrymi doświadczeniami z przeszłości, ale również wyobrażaniem sobie tego, jak może przebiegać leczenie. Niektóre dzieci i młodzież mają tendencję do postrzegania przyszłych wydarzeń w czarnych barwach. Dlatego też warto zawczasu dowiedzieć się, jak będą przebiegały zabiegi czy spotkania z lekarzami, aby wesprzeć dziecko w radzeniu sobie z lękiem.

Choć z perspektywy dorosłego to, co przytrafia się dziecku, jest trywialne i niepozorne, u młodego człowieka może wywoływać wiele niepokojów i obaw. Warto mieć na uwadze, że wielu dorosłych, mimo swoich lat w dalszym ciągu boi się interwencji medycznych czy wizyt u dentysty. Być może gdyby ktoś zaopiekował się ich strachem, kiedy byli młodsi i wziął na poważnie ich lęki, nie musieliby do tej pory mierzyć się ze swoim niepokojem podczas pobierania krwi lub borowania zęba.

Lęk może przybierać różne formy. Niektóre dzieci mówią, co się z nimi dzieje i co odczuwają, podczas gdy inne okazują niepokój poprzez zmiany w zachowaniu, takie jak drżenie ciała, płytki i szybki oddech, zaprzestanie mówienia lub płacz. Przede wszystkim jednak lęk objawia się napinaniem mięśni. Pamiętacie sytuacje, w których Wasze dziecko uderzyło się w nogę lub rękę albo zraniło do krwi, ale nawet tego nie zauważyło, ponieważ było w środku fascynującej zabawy? Zadziało się tak między innymi dlatego, że uwaga dziecka skupiona była na zabawie, a ono samo czuło się bezpiecznie, było odprężone i spokojne. W stanie pobudzenia natomiast, kiedy dziecko odczuwa silny lęk, np. podczas pobierania krwi lub szczepienia, napina swoje mięśnie tak bardzo, że to potęguje odczuwanie bólu.

Lekki lub umiarkowany lęk, który znika tak szybko, jak się pojawił, to nic złego. Daje nam informacje, że dzieje się coś ważnego, czemu warto się przyjrzeć i podjąć jakieś działania. Niepokoić może jednak długo utrzymujący się lęk, który nie maleje, i który przybiera bardzo intensywną formę. Może towarzyszyć mu zmiana apetytu, stałe uczucie ścisku w żołądku, poczucie pustki w głowie oraz problemy ze snem. Długotrwały silny lęk może spowalniać gojenie się ran i wydłużać okres rekonwalescencji. Kiedy ciało nie może się odprężyć i rozluźnić, wszystkie nieprzyjemne doznania są mocniej odczuwane.

Dzieci zgłaszają, że ich największe obawy dotyczą personelu medycznego, rozstania z rodzicami i utraty poczucia kontroli i bezpieczeństwa. Lękają się również bólu, śmierci, jak również niekorzystnego wyniku operacji, który będzie dla nich rozczarowaniem. To bardzo dużo obaw jak na małego człowieka. Trudno taki ciężar nieść w pojedynkę, dlatego ważną rolę w procesie oswajania lęku odgrywają rodzice oraz personel medyczny. Wyjaśnijcie dziecku, co się będzie działo, porozmawiajcie z nim o jego nadziejach i obawach związanych z leczeniem. Nie obiecujcie, że wszystko będzie dobrze, bo tego nikt nie może przewidzieć z całą pewnością. Pamiętajcie też, aby pozwolić dziecku przeżywać emocje, choćby wydawały się wam nieadekwatne do sytuacji. W chwilach intensywnych emocji nikt nie chce usłyszeć, że przesadza i ma się natychmiast uspokoić. Lepszą strategią jest zapewnienie dziecka, że jesteście obok i wspólnie znajdziecie rozwiązanie.

Skutecznymi sposobami na zmniejszenie lęku przed operacją jest zajęcie się przyjemnościami, takimi jak zabawa. Dziecko ma możliwość nie tylko miłego spędzenia czasu, ale również odreagowania swoich napięć i przepracowania obaw.

Badania donoszą, że zabawa bezpośrednio przed zabiegiem chirurgicznym znacząco zmniejsza lęk u dziecka, a tym samym poprawia samopoczucie jego opiekunów. To ważna kwestia, ponieważ równie często jak u dzieci, lęk pojawia się u ich opiekunów. To zupełnie naturalne. Stresująca i nowa sytuacja, jaką jest leczenie dziecka oraz dźwiganie jego emocji, może być bardzo obciążające nawet dla najbardziej wytrzymałego człowieka. Brak kontroli nad zdarzeniami, poczucie, że na nic nie ma się wpływu oraz lęk przed bólem dziecka czy też niepokój o to, czy zespół medyczny prawidłowo opiekuje się dzieckiem, to sytuacje, które mogą wyzwalać duży lęk.

Dodatkowo wzmaga się on bezpośrednio przed zabiegami chirurgicznymi, po operacji – kiedy dziecko może odczuwać ból – jak również w okresach zbierania funduszy na leczenie. Zazwyczaj wtedy jednak, opiekunowie doskonale radzą sobie ze swoimi emocjami oraz odczuciami w ciele. Trudności mogą pojawić się po powrocie do domu lub po zakończeniu leczenia. Wtedy, zamiast upragnionego odpoczynku i odprężenia, może dojść do pojawienia się silnego lęku lub nawet depresji. Wtedy rodzic wreszcie nie musi mobilizować wszystkich swoich zasobów do działania, a do głosu dochodzi chroniczne zmęczenie, które towarzyszyło mu przez ostatni czas. W efekcie ciało i umysł mówią STOP. Istotną rolę w zapobieganiu takim stanom odgrywa grupa wsparcia, która będzie towarzyszyć dziecku i jego opiekunom w całym procesie leczenia.

Aby zmniejszyć niepokój dzieci i rodziców przed zabiegiem chirurgicznym, standardem jest premedykacja, czyli podanie środków, które działają wyciszająco i uspokajająco, a tym samym zmniejszają napięcie związane z operacją. W Paley European Institute dbamy również o to, aby do dzieci przychodzili animatorzy i psycholog, którzy zabawią dziecko i ułatwią mu czas oczekiwania na operację. Wiemy również, jak ważną rolę odgrywa poczucie bezpieczeństwa u dziecka, dlatego też rodzic towarzyszy dziecku w drodze na blok operacyjny. W czasie operacji opiekun otrzymuje informacje o przebiegu zabiegu, co ułatwia radzenie sobie z oczekiwaniem i zmniejsza poczucie bezradności.

Na każdym etapie leczenia nasz zespół pozostaje do Waszej dyspozycji – właśnie po to, abyście mieli wszystkie potrzebne informacje oraz nie zostawali sami ze swoimi niepokojami. Spokojny rodzic to spokojne dziecko.

 

Źródła wiedzy i inspiracji, dzięki którym powstał ten artykuł:

Fortiera,M.A., Kaina Z.N. (2015), Treating Perioperative Anxiety and Pain in Children: A Tailored and Innovative Approach, Paediatric Anaesthesia

Ghabeli F., Moheb N., Nasab S.D. (2014), Effect of Toys and Preoperative Visit on Reducing Children’s Anxiety and their Parents before Surgery and Satisfaction with the Treatment Process, Journal of Caring Sciences

Melettia D.P. et al.(2019), Psychological preparation reduces preoperative anxiety in children. Randomized and double-blind trial, Jornal de Pediatria